O río Mao fai honra ao seu nome?

Ata confluír co río Cabe en Monforte de Lemos, o río Mao percorre tamén os concellos de Bóveda e O Incio, onde nace preto da aldea das Cortiñas nuns predios denominados O Barreiro e A Fonte do Vaso, segundo o Catastro. A súa importancia é tal neste municipio lucense que deixou pegada no nome de tres freguesías, Santa María, San Salvador e San Román, todas elas apelidadas do Mao.

Aparentemente, o nome deste río, Mao, semella ser transparente como as súas propias augas: o adxectivo do galego común mao, procedente do latín MALU, empregámolo para designar aquelas cousas e persoas que non teñen unha boa calidade. Daquela, un Río Mao sería o oposto aos abundantes Río Bo, Riobó ou Rioboo que atopamos por toda Galicia. 

Agora ben, é efectivamente o río Mao do Incio e os outros así designados un pésimo curso fluvial? Algúns lingüistas e filólogos opinan que non. Rivas Quintas e Moralejo coinciden en indicar que os diferentes topónimos Río Mao que se recollen en Galicia e en Portugal proceden dun tema hidronímico *U-M co significado de ‘húmido, líquido, auga’, ao que se lle engadiría o sufixo latino -ANU. Basean parte da súa argumentación nos testemuños antigos do río, grafados como Umao, Humano, Omao, Mao etc. Exemplos disto serían un “rivulum Omano” que documentamos nun texto do ano 864; unha “villa quam vocitant sancta Maria de Humano“ que atopamos noutro de 1106; ou un “valle Homano”, do ano 1064. Todos eles aparecen nos documentos do Mosteiro de Samos.

En cambio, Cabeza Quiles, sen descartar a hipótese anterior, cre que o topónimo Riomao da Estrada, que tamén dá nome a unha aldea da parroquia de Loimil, puido chamarse deste xeito para facer “referencia á pouca auga que leva ata chegar á parroquia de Riobó, onde, ao recibir as augas do regueiro de Barcia e aumentar considerablemente o seu caudal, recibiu o nome de Riobó”. Anos antes, Elixio Rivas afirmara que casos como este ‘río bo’ apareceran por etimoloxía popular por unha falsa interpretación do topónimo. 

Se é certa a tese de Cabeza Quiles, teriamos que analizar un por un cada un dos Río Mao ou Riomao que existen en Galicia para sabermos se é verdade iso de que se “o río soa é que auga (boa) leva”.