Na costa de Dumbría existe un espectáculo único en toda Europa: unha inmensa fervenza, cadoiro na fala local, a verter as augas dun río directamente no océano e que este outono chuvioso está a lucir como hai tempo que non se vía. Este río, hoxe chamado Xallas, recibiu tradicionalmente outro nome, O Ézaro, topónimo que tamén acabou denominando unha parroquia de Dumbria e a pequena entidade de poboación que goza dunha posición privilexiada para contemplar este milagre da natureza.
A gran parte dos investigadores modernos que tentaron explicar a orixe do topónimo O Ézaro, relacionárono cunha raíz do indoeuropeo *Eis- 'moverse rápida e violentamente', incluída no dicionario etimolóxico do indoeuropeo que o investigador Julius Pokorny publicou en 1959; ou ben con outra raíz, *eis- /*ois- / *is-, proposta por Hans Krahe en 1964 no seu estudo sobre os nomes antigos dos ríos.
Esta última raíz foi a escollida por Moralejo Laso nas súas “Notas sobre hidronimia gallega” para explicar a orixe do topónimo. Segundo o investigador, esta raíz hidronímica foi moi rendible noutrora e deixou descendentes esparexidos por todo o continente: os ríos Esaro ou Isère en Italia, Isar en Alemaña ou o Esera en Aragón...
Para o noso Ézaro, Moralejo propón como étimo unha forma *ĬS-ĂRO, coherente coa forma moderna do topónimo, ou ben *OIS-ĂRO, tamén defendido por Monteagudo no seu estudo dobre a hidronimia galega. Este *ĬS-ĂRO/*OIS-ĂRO tería como segundo elemento un sufixo átono prerromano –ARO / -ARA, tamén presente na nosa toponimia en nomes Tállara, Gándara, Láncara...
Malia que Ézaro é un topónimo único en toda Galicia, o seu étimo, ISARO, deixou un outro descendente: na parroquia de Alborés no veciño concello de Mazaricos, existe un Ribadeza cuxa orixe está no sintagma *RĪPA DĒ ĬSARO que fai referencia á localización do lugar, na beira do hoxe Xallas, segundo defendeu Martínez Lema na súa tese sobre A toponimia das comarcas de Bergantiños, Fisterra, Soneira e Xallas na documentación do tombo de Toxos Outos.
Detrás de cada un dos máis de 40.000 topónimos que forman parte do noso Nomenclátor, existe unha motivación e unha razón de ser…
É ben difícil escoitar a palabra Camariñas sen deixarse levar e recitar os versos que compoñen unha das cantigas máis afamadas…