Os nomes da nosa terra: Fornelos

A toponimia é un tesouro cultural que está presente en todas as partes dun territorio, pero, aínda así, moitas veces pasa desapercibido para os seus habitantes. Buscando a orixe e significado dos nomes da nosa terra, podemos coñecer a historia dos lugares en que habitamos. Este foi o obxectivo que se propuxeron os veciños e veciñas da Asociación A Fonte de Fornelos ao recoller toda a microtoponimia do termo territorial da súa aldea.

A aldea de Fornelos, situada na parroquia de Baio (Concello de Zas), é a protagonista deste novo capítulo da serie “Os nomes da nosa terra”. Este é un proxecto audiovisual ideado polo produtor Antón Moure, que está composto por unha serie de microdocumentais cuxo obxectivo é dar a coñecer as iniciativas de salvagarda e investigación da nosa microtoponimia que van xurdindo por todo o país  e que camiñan da man do proxecto colaborativo Galicia Nomeada, así como divulgar entre o público xeral a información que nos achegan moitos dos topónimos singulares que existen na nosa terra.

Neste capítulo, o presentador Fran Cañotas reúnese cos membros da Asociación A Fonte de Fornelos para que lle expliquen como recuperaron de forma colectiva o que eles e elas mesmas consideran un dos seus maiores tesouros culturais, os nomes das terras da súa aldea. Xunto a Rocío Romar,  Fran visitará o manancial que lle dá nome á asociación e tamén a Mámoa da Salgueira, túmulo que posiblemente estea na orixe do topónimo Fornelos. Con Pepe de Riba do Vao coñecerá como se chaman os distintos barrios ou partes desta aldea: O Outeiro, Reiriz, Riba do Vao e O Vao. Estrela mostraralle O Coveiro, unha leira de dez "cuartillos" de ferrado que representa o exemplo perfecto de que cada recantiño da nosa terra ten un nome propio. Felipe Allo, presidente da asociación, incide na importancia que tivo nesta aldea a toponimia relacionada coa presenza de auga. Estrella Balsas e Ramona Martínez detallan como foi o traballo da Asociación Fonte de Fornelos á hora de recuperar todos os nomes que forman a paisaxe toponímica desta aldea de Baio. Ademais, ensínanlle a Fran O Prado do Feo e acláranlle que, nisto da toponimia, "as cousas non son o que parecen".

Por último, como vén sendo habitual no formato destes programas, Vicente Feijoo, coordinador técnico de Galicia Nomeada e asesor científico nesta serie documental, explicará a orixe do nome da parroquia onde se atopa esta aldea, Baio, e mais o nome da comarca, Soneira, que ten que ver coa antiga tribo dos nerios que poboaron estas terras. A nota esperanzadora de que a transmisión xeracional deste patrimonio inmaterial non se vai perder vén da man de Omar Rodríguez, un cativo que sabe ducias de microtopónimos das terras de Fornelos.