Que terá A Marola para ser tan visitada no visor de Galicia Nomeada? 

A gran base de datos da toponimia tradicional galega, Galicia Nomeada, suma xa máis de medio millón de topónimos xeorreferenciados e dispoñibles para a súa consulta, como acabamos de informar nesta nova. De entre este imporante acervo cultural, sería imposible destacarmos un único topónimo, dada a cantidade e diversidade de nomes de lugar que atesoura. Porén, hai un que salienta por ser o que máis visitas recibiu desde a posta en marcha de Galicia Nomeada hai xa máis cinco anos: A Marola. 

Situado na costa do concello coruñés de Oleiros ao nordés da Torre de Hércules, o illote da Marola é un dos puntos máis recoñecibles da costa galega debido á súa mala sona desde antigo entre a xente de mar. O espectáculo do mar bravo a bater na Marola levou a que o topónimo se lexicalizara: hoxe o Dicionario da Real Academia Galega inclúe o substantivo marola co significado de ‘estado de axitación violenta do mar, formando grandes ondas’. Xa Martín Sarmiento deu conta da súa bravura en 1772 ao describila como “tremenda por lo furioso de sus olas como infame por los repetidos naufragios que allí padecen” e recolleu o famoso dito de: “Quen pasou A Marola, pasou a mar toda”. 

Este refrán existe desde o século XVIII, pero non é o único que aínda se escoita polas Mariñas coruñesas como sinal de aviso para navegantes sobre as condicións do mar neste punto da costa: “Marola tranquila non é cada día”, “Non se pasa a Marola nunha caixa de mistos” ou  “O que non se marea na Marola, non se marea na mar toda”...

Ademais de toda a literatura popular creada arredor do topónimo, o maxín colectivo inventou unha etimoloxía popular sobre A Marola. Cóntase que se trata da unión do substantivo do galego común mar á voz do castelán ola. Non é “vero” mais si “ è ben trovato”. A filoloxía, porén, apuntou con certa unanimidade cara a outra orixe que a desvincula co mar, mais que o vencella coa súa orografía. Cabeza Quiles, na súa obra Os nomes de lugar, explicou a súa etimoloxía a partir dunha raíz preindoeuropea *mor, co significado de ‘pedra’, opinión que tamén sostiveron outros expertos como Elixio Rivas, quen engade os significados de ‘rocha’, ‘pedra grande’ ou mesmo ‘monte’. O cambio na vogal da raíz *MOR ao *MAR- de Marola produciríase, segundo Porto Dapena  no artigo “Topónimos costeiros da ría de Cedeira” por etimoloxía popular, talvez pola súa situación xeográfica. Con todo, Paulo Martínez Lema, na súa tese sobre a toponimia do tombo de Toxos Outos, sostén que se trataría dunha mesma raíz, *mar ou *mor. 

Non podemos pechar este artigo sen antes tirar do noso rico e abondoso cancioneiro popular, temática central do Día das Letras Galegas 2025, no que tamén está moi presente A Marola: 

“Pasei o mar da Marola, 
queridiña, por te ver; 
pasei o mar da Marola, 
a pique de eu morrer”

Bibliografía

• Cabeza Quiles, Fernando (1992). Os nomes de lugar. Vigo: Edicións Xerais de Galicia
• Porto Dapena, Xosé Álvaro (2008): “Topónimos costeiros da ría de Cedeira”. En Revista de Filoloxía, 9: 79-124 
• Martínez Lema, Paulo (2010): A toponimia das comarcas de Bergantiños, Fisterra, Soneira e Xallas na documentación do tombo de Toxos Outos (séculos XII-XIV).